Yüksekova Tarihçe

Tarihi bir kent olan Yüksekova'da yerleşimin M.Ö. 7000'lere değin uzandığı kesin olarak bilinmektedir. M.Ö. 1000 'de ise yörede Urartu Uygarlığı yaşanmıştır.

Eski adı Gevar olan Yüksekova, Kanuni Sultan Süleyman döneminde Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Yüksekova 1.Dünya Savaşı sonunda Rus İşgaline uğramış, İlçenin Milis kuvvetleri ve Ordunun başarısı sonucu 5 Mayıs 1918 'de düşman işgalinden kurtulmuştur.

19.yy 'da Van Vilayetine bağlı Hakkari livası'nın kazası olan Yüksekova, 1936'da ilçe durumuna getirilmiştir. İlçe merkezinin eski adı Dize 'dir.

Yüksekova'nın toplam nüfusu 1997 sayımına göre 91.424 kişidir. Bu nüfusun 55.591'i ilçe merkezinde 3769'u büyük çiftlik'te 3114 'ü Esendere 'de 28.950 'si köylerde yaşamaktadır. Nüfus artışı diğer yerleşim yerlerine göre yüksektir.

Yüksekova'nın yüzölçümü 2291 Km2 'dir. Coğrafi yapı olarak iki kısmı ayrılır. Ova kısmı 200.000 de kardır. Bu kısmın 30.000 dekarı bataklıktır. ikinci kısmı ise dağlık kısımdır.Yüksekova'nın rakımı 1950 m' dir. İklimi karasal iklim özelliğe sahiptir. Kışları sert ve uzundur. Ekim ayı sonunda düşen kar Nisan ayı sonunda kalkmaktadır.

Yüksekova 'ya bağlı 49 köy köylere bağlı 106 mezra bulunmaktadır. Ancak terör nedeniyle köy ve mezralardaki nüfusun büyük çoğunluğu ilçe merkezi göç etmiştir.

İlçede göç nedeniyle işsizlik sorunu yaşanmaktadır. Geçim kaynağı hayvancılığa özelliklede küçük baş hayvancılığa dayanmaktadır. Tarımsal üretim çok azdır. Yüksekova'da iki adet un fabrikası ile bir adet 'de süt ve süt ürünleri fabrikası bulunmaktadır.

Tarihi eser olarak Urartu Uygarlığının en kalıcı kanıtları ünlü "Ordu Yolu" dur. Bu yol Yüksekova Kelişin Geçidin 'den Van 'a uzanmaktadır. Ordu yolu üzerindeki Keleşin ve Topzama Stelleri anıtları üzerinde Urartu diliyle yazılmış yazıtlar vardır ki, bu uygarlıkla ilgili en doğrudan bilgiler bu yazıtlardan elde edilmiştir.

Yüksekova, Doğu Anadolu Bölgesi'nin Hakkari bölümünde bulunur. Kuzeyinde Van'ın Başkale ilçesi, doğusunda İran, güneyinde Irak ve batısında Hakkari merkez ilçesi bulunur. Yüksekova, dağlar arasında bir çöküntü alanı olan Gever Ovası'nda kurulmuştur. Ovanın yükseltisi 2000 metreye yakındır. Genişliği 15 Km., uzunluğu 40 Km.'dir. İklim

Coğrafya

Kapalı bir havza konumunda olan ova, kışın soğuk hava kütlelerinin üzerine çökmesi ile çok soğuk kışlar geçirir.
Nufus Yüksekova, Türkiye'deki diğer ilçe merkezleri ile karşılaştırıldığında nispeten büyük bir şehir sayılabilir. 1990'lı yıllara kadar kendi halinde küçük bir şehirken, bölgede o yıllarda yaşanan terör olayları nedeniyle köylerden şehre büyük bir göç olmuştur. Bugün bile şehir bu nüfusu taşıyamamaktadır. Düzensiz yapılaşma, yetersiz altyapı, sağlık ve eğitim hizmetlerinin yetersizliği hala çözülememiştir.
Demografik yapı olarak da nüfus tabelada 50 bin olarak göze çarpıyor; fakat son tahminlere göre 100 bini rahat aşmıştır.Son yıllarda meydana gelen köy boşaltma olayları nüfusun hızlı ve düzensiz artışına neden olmuştur. Nüfusun tamamına yakını Kürtler, memur kesim Türk ve bir kısım da Arap[kaynak belirtilmeli] yaşamaktadır.
Ekonomi Şehirdeki ekonomik faaliyetler ise sadece yerel ölçeklidir. Ulaşımın zor olması ve şehrin adının terör olaylarıyla anılması tüm Doğu Anadolu'yu olduğu gibi Yüksekova'yı da menfi yönde etkilemiştir. Türkiye-İran arasında bulunan gümrük kapılarından birinin burada olması ticareti biraz haraketlendirse de şehrin geçimini sağlayacak kadar yeterli değildir. (Bknz.Esendere)
Alüvyon topraklara sahip olmasına rağmen tarım faaliyetleri düşük sıcaklık sebebiyle çok azdır. Aylık ve günlük sıcaklık farkları tarımdan çok, gür çayır ve meralarla hayvancılığa zemin hazırlamıştır. Şehir ters lalesiyle ünlüdür.
Kültür Yüksekovada bulunan nüfusun hepsi yerli değildir, bazı aileler Şırnak, Beytüşşebab gibi bölgelerdendir. Yüksekova ilçesi, üç ülkenin birleştiği yer olması itibariyle bir kültür resitalidir. İran'a yakın bölgelerde yaşayan Kürtler, Irak'a yakın bölgelerde yaşayanlar ve Türkiye Kürtleri'ne yakın olanlar olmak üzere 3 kültür göze çarpıyor. Bunu hemen anlamak kolay değil; fakat Yüksekovalı biri hemen anlar. Bunu anlamak için Hakkari Kürtçesine hakim olmak gerekiyor.
Halk geçimini sağlamak amacıyla genellikle ticaretle uğraşır. İran'a gidilir eşya alım satımı yapılır. Her ne kadar da avantajlı bir durum olsa bile; bu sınır kapısı devlet tarafından sürekli kapatılıyor. Şehrin tamamında çarşıda ve evde İran ürünleri göze çarpar. Çünkü çok ucuz İran malları. Afganistan-Yüksekova-Avrupa stratejik önemine sahiptir aynı zamanda. Eroin ticaretinin Türkiye ayağının başlangıcıdır